تبیان، دستیار زندگی

تاثیر ازدواج مجدد مادر برنگهداری از فرزندش

حق حضانت در طلاق و فوت

جهت حضانت و نگهداری از طفلی که والدین او از یکدیگر جدا شده‌اند، تا هفت سالگی اولویت با مادر و بعد از آن با پدر است. اما این موضوع استثنایی هم دارد.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : صفورا صیرفی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
 
حضانت
مبحث حضانت اطفال از جمله اموری است که اغلب با اختلاف زوجین و وقوع طلاق مورد توجه قرار می‌گیرد لذا آگاهی نسبی از مقرارت حضانت در ایران مفید است.


معنای لغوی حضانت

در لغت نامه دهخدا حضانت، ولایت بر طفل و مجنون معنی شده است. حضانت یعنی پرورش و نگهداری از کودک، قانون مدنی تعریفی در خصوص کلمه حضانت ارائه نکرده است و در مواد 1168 تا 1179 قانون مدنی و مواد 40 تا 47 فصل پنجم قانون جدید حمایت خانواده به بحث حضانت پرداخته است.

مطابق تعریف قانون مدنی، حضانت هم حق است و هم تکلیف. هیچ‌یک از ابوین نیز حق ندارند در مدتی که حضانت طفل بر عهده آن‌ها است، از نگهداری او امتناع ورزد. ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی: "نگاهداری اطفال هم حق و هم تکلیف والدین است."


سن حضانت

پیشتر در ماده 1169 قانون مدنی مصوب 1314، برای حضانت فرزندان بین دختر و پسر قائل به تفکیک شده بود، در حال حاضر به موجب اصلاحیه مصوب سال 1382، برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی می کنند، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است. بعد از هفت سالگی نیز، در صورت حدوث اختلاف در نگهداری طفل باتوجه به مصلحتِ کودک، دادگاه در این مورد اتخاذ تصمیم می‌نماید.

اگر پدر مانع از تحویل طفل زیر 7 سال به مادر شود، مادر می‌تواند از دادگاه دستور موقت مبنی بر استرداد فرزند تقاضا کند مطابق آیین دادرسی چنانچه دعوای حضانت، پس از طرح دعوای طلاق یا همزمان با آن صورت بگیرد، دادگاهی که به اصل دعوای طلاق زسیدگی می‌نماید صالح به رسیدگی است.

مطابق قانون، هیچ یک از ابوین حق ندارند در مدتی که حضانت طفل به عهده آنهاست از نگاهداری او امتناع کنند، در صورت امتناع یکی ازابوین، حاکم باید به تقاضای دیگری یا تقاضای قیم یا یکی از اقربا و یا به تقاضای مدعی‌العموم، نگاهداری طفل را به هر یک از ابوین که حضانت به عهده اوست الزام کند و در صورتی که الزام ممکن یا مؤثر نباشد حضانت را به خرج پدر و هرگاه پدر فوت شده باشد به خرج مادر تامین کند.

درصورت فوت یکی از ابوین حضانت طفل با آنکه زنده است خواهد بود هرچند متوفی پدر طفل بوده و برای او قیم معین کرده باشد.



حضات در صورت فوت والدین

اگر یکی از پدر یا مادر فوت نمایند حضانت طفل با پدر یا مادری که در قید حیات است، خواهد بود. مثلاً با فوت پدر، حضانت طفل با مادر است، نه پدربزرگ طفل. و حتی بعد از ازدواج مجدد زوجه حضانت از وی ساقط نمی‌شود مگر آن که دادگاه به تقاضای ولی قهری (پدربزرگ پدری طفل) یا دادستان، اعطای حضانت به مادر را خلاف مصلحتِ فرزند تشخیص دهد.

اگر پدر و مادر هردو فوت  شده باشند حضانت با جد پدری و پس از آن با سایر خویشاوندان طفل بر مبنای ترتیبات ارث است.
ماده ۱۱۷۱ قانون مدنی: "درصورت فوت یکی از ابوین حضانت طفل با آنکه زنده است خواهد بود هرچند متوفی پدر طفل بوده و برای او قیم معین کرده باشد."

 

شرایط سلب حضانت

هر گاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می‌تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضاییه تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند. موارد ذیل از مصادیق عدم مواظبت و یا انحطاط اخلاقی هر یک از والدین است:
۱- اعتیاد زیان‌آور به الکل، مواد مخدر و قمار
۲- اشتهار به فساد اخلاق و فحش
۳- ابتلا به بیماری‌های روانی با تشخیص پزشکی قانونی
۴- سوءاستفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضداخلاقی مانند فساد و فحشا، تکدی‌گری و قاچاق
۵- تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف

هر کدام از والدین که طفل تحت حضانت او نیست، حق ملاقات طفل خود را دارد. تعیین زمان و مکان ملاقات و سایر جزییات مربوط به آن، در صورت اختلاف بین والدین با محکمه است.



ازدواج مجدد مادر

ازدواج مجدد مادر حق حضانت وی را به نفع پدر ساقط می‌کند اما در مواردی که پدر فوت کرده باشد، ازدواج مجدد مادر موجب سقوط حق حضانت نمی‌شود.(1)

ماده 1170 قانون مدنی: "اگر مادر در مدتی که حضانت طفل با او است  به دیگری شوهر کند حق حضانت با پدر خواهد بود."
شوهر کردن مادر به دیگری حق تقدم او را نسبت به پدر از بین می‌برد و پس از فوت پدر حضانت در هر حال با مادر است و شوهر کردن در آن اثر ندارد. (2)


نحوه ملاقات باطفل

هر کدام از والدین که طفل تحت حضانت او نیست، حق ملاقات طفل خود را دارد. تعیین زمان و مکان ملاقات و سایر جزییات مربوط به آن، در صورت اختلاف بین والدین با محکمه است.
طفل را نمی‌توان از ابوین و یا از پدر و یا از مادری که حضانت با اوست گرفت مگر در صورت وجود علت قانونی. در صورتیکه پدر از تحویل طفل زیر 7 سال به مادر خودردای نماید، دادگاه صادرکننده حکم، او را ملزم می‌کند که فرزند را به طرفی که حضانت را برعهده دارد، بازگرداند و در صورت عدم اجرای حکم، مطابق قانون حمایت از خانواده منجر به بازداشت وی تا اجرای حکم خواهد شد.

نفقه

هزینه نگهداری یا همان نفقه بر عهده پدرِ فرزند یا ولی است، مگر اینکه بین طرفین توافقی دیگر شده باشد و هزینه به عهده مادر قرار داده شده باشد. ماده 47 قانون حمایت از خانواده، مصوب 1391 : "دادگاه در صورت درخواست زن یا سایر اشخاص واجب النفقه، میزان و ترتیب پرداخت نفقه آنان را تعیین میکند."

کلام آخر

ابوین (والدین) مکلف هستند که در حدود توانایی خود به تربیت اطفال خویش بر حسب مقتضی اقدام کنند. کفر مانع حضانت است، هر چند بر آن تصریح نشده است. مثلا اگر مرد مسلمانی با زن مسیحی ازدواج کند و پس از بچه‌دار شدن زن و شوهر از هم جداشوند، حضانت با پدر است.

مطابق قانون، صغیر و مجنون را نمی‌توان بدون رضایت ولی، قیم، مادر یا شخصی که حضانت و نگهداری آن به او واگذار شده است، از محل اقامت مقرر بین طرفین یا محل اقامت قبل از وقوع طلاق به محل دیگر یا خارج از کشور فرستاد؛ مگر اینکه دادگاه آن را به مصلحت صغیر و مجنون بداند و با درنظر گرفتن حق ملاقات اشخاص ذی‌حق این امر را اجازه دهد. دادگاه در صورت موافقت با خارج کردن صغیر و مجنون از کشور، بنابر درخواست ذی‌نفع، برای تضمین بازگرداندن صغیر و مجنون تأمین مناسبی اخذ می‌کند.

پی نوشت:

1. حضانت اطفال در صورت جدایی والدین و مصادیق تغییر حضانت، خبرگزاری تسنیم، خرداد ۱۳۹۴
2. قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، دکتر ناصر کاتوزیان، جلد پنجاهم